Çfarë është skolioza?

Skolioza është lakimi anash i shtyllës kurrizore, e cila si pasojë e këtij lakimi i jep shtyllës kurrizore pamjen e gërmës C ose S.  Jo gjithmonë shfaqet me shenja të dukshme të deformitetit nga jashtë, por fëmija ankohet për nga dhimbjet në pjesën torakale dhe lumbale të shtyllës kurrizore gjatë qëndrimit në këmbë për një kohë të gjatë. Etiologjia është shpesh e panjohur (idiopatike) dhe një rrol të madh luan lëvizja apo qëndrimi jo siç duhet i trupit.

Me përparimin e sëmundjes dhimbjet e shtyllës kurrizore bëhen më intenzive. Deformiteti mund të ushtrojë presion tek disa nerva të palcës kurrizore, duke shkaktuar dobësi, mpirje dhe dhimbje në pjesën e poshtme të ekstremiteteve. Në raste të rralla mund të shkaktojë deformitete në pjesën e kraharorit, i cili rezulton me probleme të frymëmarrjes, lodhje, madje edhe dobësi të zemrës.

Simptomat më të shpeshta:

-          Supe dhe pelvis asimetrik

-          Dalja e njërit a po e dy supeve

-          Rënja e supeve apo e pelvisit

-          Gungë në pjesën e sipërme të shpinës

Trajtimi

Konzervativ

Trajtimi i skoliozës tek fëmijët në rritje, varet nga këndi i lakimit të shtyllës kurrizore i cili matet me rreze X panoramike.  Nëse këndi është deri në 25 gradë, atëherë zbatohen disa ushtrime të caktuara të cilat ndihmojnë në përmirësimin e lëvizjes së trupit dhe monitorimin e rregullt të ndryshimeve. Për deformimet nga 25 – 40 gradë përdoren brezat elastik ose korse plastike në kombinim me disa ushtrime të caktuara, ndërsa përsa i përket  deformimeve më të mëdha se 40 gradë, atëherë përdoret ndërhyrja kirurgjike.

Kirurgjik

Kur të jenë shteruar të gjitha teknikat e trajtimit jo operativ të skoliozës, kalohet në trajtimin kirurgjik i cili zbatohet tek pacientët të cilët kanë lakim të shtyllës kurrizore me një kënd prej 40-45 gradë. Trajtimi varet nga lloji i lakimit. Nëse pacienti ka mungesë të pjesës së rruazës, hemivertebra apo ndonjë çrregullim tjetër kongjenital, atëherë skolioza është e lindur dhe trajtimi përbëhet nga mënjanimi i hemivertebrës, korrigjimi i lakimit dhe fiksimi në pozicionin e duhur.

Skoliozat e shfaqura për arsye të panjohura, me lakime të zmadhuara, zgjidhen me trajtim kirurgjik i cili kryhet në pjesën e pasme.

Për skoliozat të cilat nuk janë trajtuar në kohë, ose pas trajtimit të zgjatur konzervativ, mund të përdoret kombinim trajtimesh. Tek këto skolioza të neglizhuara dhe të pa trajtuara, me kalimin e kohës deformimi rritet dhe trajtohet nga ana e pasme dhe e përparme.

Çfarë është kifoza?

Kifoza ose përthyerja e trupit nga përpara, është rritja e lakimit në pjesën e kraharorit(pjesës torakale) e quajtur ndryshe si gungë e shtyllës kurrizore. Kjo është veçanërisht e dukshme gjatë qëndrimit ulur duke treguar  përthyerjen e supeve nga përpara. Shpesh shfaqet si pasojë e rritjes së menjëhershme të fëmijës, nga qëndrimi ulur në pozicion të gabuar, për shkak të muskujve të dobët të shpinës dhe të barkut.

Kifoza gjatë periudhës së adoleshencës ndodh si pasojë e çrregullimeve të caktuara të rritjes. Tek personat e moshuar, arsyeja më e shpeshtë e shfaqjes së kifozës është osteoporoza. Kifoza mund të jetë dhe e lindur, mund të shfaqet nga trauma, ose si pasojë e ndërhyrjes kirurgjike.

Diagnoza

Shpesh pacientët paraqiten tek mjeku atëherë kur të kenë vërejtur shtrembërimin karakteristik të shtyllës kurrizore.  Ajo çfarë duhet të di mjeku juaj është historia juaj familjare e sëmundjes, kur e keni vërejtur për herë të parë shtrembërimin, nëse keni dhimbje apo ndonjë problem tjetër.  Nga procedurat diagnostike, mjeku do t’ju kërkojë të bëni radiografi, rezonancë magnetike, tomografi kompjuterike, në mënyrë që të shihen lakimet specifike të shtyllës kurrizore, teste neurologjike për të parë nëse ekziston presion në ndonjë nga nervat e shtyllës kurrizore.

Trajtimi

Konservativ

Hapi i parë përfshin ushtrime, marrjen e ilaçeve, vendosja e paisjeve të cilat ndihmojnë në reduktimin e dhimbjeve, fizioterapi.  Nëse shkaku për shfaqjen e kifozës është osteoporoza, atëherë duhet kontrollohet me qëllim që të ngadalësohet procesi i lakimit të shtyllës kurrizore.

Kirurgjia

Trajtimi kirurgjik mund të përdoret nëse dhimbja është tepër e fortë, lakimi i shtyllës kurrizore është më intenziv duke i shkaktuar kështu dëme palcës kurrizore. Kirurgjia është opsioni i vetëm për korrigjimin e suksesshëm të deformimit.  Nëse kifoza vërehet gjatë periudhës së rritjes, reduktimi i progresit të lakimit mund të arrihet me anë të protezës. 

Sistemi i muskulit kockor tek fëmijët në zhvillim, nën ndikimin e faktorëve të brendshëm dhe të jashtëm i nënshtrohet deformimeve të ndryshme. Faktori i trashëgimisë, mbajtja e trupit jo siç duhet, çantat e shkollës tepër të rënda, qëndrimi ulur për një kohë të gjatë në shkollë dhe në shtëpi, mungesa e aktivitetit fizik, të gjithë këto faktorë çojnë në çrregullimi të shtyllës kurrizore statike duke rezultuar në shfaqjen e skoliozës dhe kifozës.  Rritja e menjëhershme gjatë periudhës së pubertetit ndikon në mënyrë të pafavorshme në zhvillimin e deformitetit tashmë të shfaqur.

Hemivertebra është një lloj anomalie e lindur,e cila shfaqet si rezultat i mungesës së formimit të gjysmës së rruazave të shtyllës kurrizore. Zakonisht gjysma e rruazave të shtyllës kurrizore është pjesërisht ose plotësisht e zhvilluar, ndërsa gjysma tjetër mungon.  Si rezultat i mangësive të zhvillimit të shtyllës kurrizore, zhvillohet lakim i shtyllës kurrizore: kifoza, skolioza ose lordoza. Lokalizimi më i zakonshëm është pjesa torakale e shtyllës kurrizore.  Shqetësimet neurologjike (paraliza e këmbëve, çrregullim i defekimit dhe dhimbja), shfaqen për shkak të: angulimit apo ngushtimit të kanalit kurrizor, paqëndrueshmëri kurrizore, ndrydhje apo thyerje të rruazave. Sindromi më i njohur i këtij çrregullimi është Klippel Feil, rritja e rruazave të qafës.

Blloku vertebral

Shkaktohet si rrezultat i rritjes së parakohëshme të disa rruazave. Kjo mund të çojë në kompresionin e rrënjëve nervore të cilat dalin nga rruazat.

Spinal cord tethering syndrome 

Spinal cord tethering syndrome shfaqet tek disa sëmundje neurologjike të caktuara, të cilat shfaqen për shkak të çrregullimeve të palcës kurrizore, të tilla si: lipomielocele, sinus dermalen, etj.

Normalisht, palca kurrizore qëndron lehtë në kanalin kurrizor dhe mund të lëvizë lart dhe poshtë, ose paradhe mbrapa. Tek këto sëmundje palca kurrizore është e fiksuar në një pozicion, pjesa e saj e fundit (konus medularis) është e tendosur dhe rrjedhimisht ka mungesë të zhvillimit. Tek fëmijët kjo është veçanërisht e zhvilluar, me rritjen e fëmijës, palca kurrizore mbetet e fiksuar dhe tendoset.

E gjithë kjo çon në simptoma neurologjike të tilla si: vështirësi në lëvizje, vështirësi gjatë urinimit, urinim gjatë natës, etj. shpesh shoqërohet me skoliozë dhe deformime të këmbëve. Trajtimi zakonisht është kirurgjik veçanërisht tek fëmijët, dhe kjo duhet të kryhet sa më herët.

Spina Bifidazakonisht është një deformim i lindur në shtyllën kurrizore dhe në palcën kurrizore. Bëhet fjalë për një defekt të tubit nervor që shfaqet gjatë periudhës intrauterine.  Ky lloj deformimi shfaqet gjatë muajve të pare të shatatzënisë (17-30 ditë) ku pjesa e pasme e shtyllës kurrizore nuk mbullet plotësisht. Sinonimi më i zakonshëm i spina bifida copëtimi i palcës kurrizore ose palcë e hapur.  Rreziku i këtij defekti është se nëpërmjet këtij copëtimi të kanalit të shtyllës kurrizore mund të dalë palca kurrizore. Kjo hapje mund të jetë e vogël dhe të vërehet gjatë rregjistrimit në rengen (radiografi) të shtyllës kurrizore për shkaqe të tjera. Në rast se hapja është e madhe, vjen deri në intensifikimin e simptomave neurologjike duke shkaktuar edhe paralizë. Zakonisht shfaqet në pjesën e poshtme lumbale të shtyllës kurrizore.

Spina bifida occulta (spina bifida e fshehur) është një lloj i spina bifida e cila zbulohet me vështirësi për shkak lëkura e mbulon deformimin e shtyllës kurrizore si dhe anomalitë lidhur me shtyllën kurrizore dhe rrënjët nervore.

Spina bifida occulta ndodh për shkak të deformimit të shtyllës kurrizore lidhur me zhvillimin anormal të nervave dhe të palcës kurrizore. Një nga shkaqet e shfaqjes së këtij deformimi është bashkimi jo i plotë pllakave kockore të cilat formojnë harkun vertebral. Ky defekt zakonisht prek  një rruazë, dhe kjo gjë ndodh zakonisht në pjesën lumbale të shtyllës kurrizore. Meqenëse këtu nuk ekzistojnë anomali të palcës kurrizore, nuk shfaqen probleme me këmbët, dhe shkatërrimin e kontrollit të urinimit dhe defekimit.  Në disa raste të spina bifida occulta arrihet deri në bashkimin e trupave të disa rruazave së bashku.  Kjo shkakton shtrembërim në lakimin normal të shtyllës kurrizore, duke rezultuar me një përkulje të lehtë të shpinës. Në rastet kur në kanalin e shtyllës kurrizore gjendet ind fimbror ose dhjamor, palca kurrizore mund të zmadhuhet në mënyrë jo normale duke shkaktuar paralizë të këmbëve., humbje të kontrollit të jashtëqitjes dhe urinimit, si dhe çrregullime të motorikës (lëvizshmërisë).

Simptomat

Simptomat mund të shfaqen pas lindjes ose të intensifikohen në zhvillimin e mëtejshëm: dhimbje në shpinë, ndërprerje të lëkurës (duke e bërë atë të futet përbrenda) në pjesën e kryqeve, shpesh me prani të qimeve dhe me prani të indeve dhjamore nën të ose në kanal.

Diagnoza

Rezonanca magnetike ofron pamjen më të qartë të të shtyllës kurrizore dhe rrënjëve nervore.

Trajtimi

Spina bifida occulta shfaqet në fillim të shtatzanisë. Është shumë e rëndësishme që fëmijët e diagnostikuar me këtë gjendje apo problem të kryejnë kontrolle më të shpeshta. Nëse janë të pranishme simptomat e lartpërmendura, kryhet intervenim kirurgjik me anë të të cilit lirohet palca kurrizore si dhe rrënjët nervore nga presioni. Nëse ka ind ynydror ose fibror rreth palcës kurrizore, duhet të mënjanohet. Si një masë parandaluese është rekomanduar rekomanduar marrja e acidit folik gjatë shtatzënisë.

Spina bifida cystica

Spina bifida cystica është forma më e zakonshme e spina bifida. Shfaqet kur pjesë të palcës dhe nervave kurrizore kalojnë nëpër pjesën e hapur të shyllës kurrizore, duke shakatuar dëme nervore. 70-90% e fëmijëve të cilët e kanë këtë problem, mund të kenë shumë lëngje në tru (hidrocefalus). Kjo ndodh sepse lëngu i cili mbron trurin dhe palcën kurrizore nuk kullon siç duhet. Lëngu shkakton presion. Nëse nuk trajtohet, koka e fëmijës rritet më shumë dhe shkakton dëme të mëdha në tru.  Meqenëse ky simptom mund të shfaqet edhe tek fëmijët të cilët nuk kanë spina bifida, është e nevojshme vizita te doktori dhe gjetja e diagnozës së saktë. 

Shenja më e zakonshme është shfaqja e kistit e mbuluar me një shtresë të hollë të lëkurës në pjesën e shpinës.

Ekzistojnë dy forma të spina bifida cystica:

1. Myelomeningocele është çrregullimi më serioz ku kisti përmban jo vetëm inde dhe lëng cerebrospinal por edhe nerva dhe pjesë të palcës kurrizore. Alca kurrizore është e dëmtuar ose jo e zhvilluar plotësisht. Si rezultat i kësaj, ekziston shfaqja e paralizës dhe humbja e ndjeshmërisë në varësi të lokalizimit të pjesësës së dëmtuar, çrregullim i kontrollit të jashtëqitjes dhe urinimit.

2. Meningocele

Tek kjo formë truri përmban shtresa të trurit (shtresa meningijale) dhe lëng cerebrospinal duke shkaktuar çrregullime në sistemin qëndror. Mund të shfaqen çrregullime në zhvillimin e palcës kurrizorre , por pasojat janë më të vogla lidhur me meningomielocelën. Pjesa e jashtme e shtyllës kurrizore është e ndarë, ndërsa palca kurrizore është normale. Shtresat e trurit janë të dëmtuara.

Trajtimi

Spina bifida cystica kërkon ndërhyrje kirurgjike dy deri në tre ditë para lindjes me qëllim për të parandaluar infeksionet, si dhe në të njejtën kohë të parandalohet dhe dëmtimi i palcës kurrizore.